احیاءگر هویت گم شده قوم من

بهرام احمدی 

سال 1364 یعنی بیست و هفت سال پیش در حال دریافت مدرک فوق دیپلم ادبیات فارسی از تربیت معلم تهران بودم. پایان نامه ی خود را درباره ی پژوهش از کتابی نادر در ادبیات و گیاه شناسی که نویسنده ی آن در خاطرم نیست ـ انتخاب کرده بودم. برگزیدن چنین پژوهشی از نویشنده ای گمنام با کتابی گمنام و اینگونه کارهای عجیب و غریب! از طرف کسانی که مرا می شناسند، زیاد دور از انتظار نبود.

با وجود این که استاد راهنمایم تأکید داشت که کتاب مورد نظر به دلیل قدیمی بودن، نایاب می باشد، با این حال برای یافتن آن به کتابفروشی های میدان انقلاب، اطراف دانشگاه تهران و هر آنجایی که کتابفروشی و کتابخانه ای بود، سر می زدم و سراغ کتاب گمشده ام را می گرفتم. کتابفروشان و کتابداران نه با نام نویسنده و نه با نام کتاب آشنایی نداشتند و خودم نیز در دالان های بلند و تاریک کتابفروشی های اطراف دانشگاه تهران گمشده ی نایابم را با ناامیدی رصد می کردم.

خوب یادم می آیدکه در یکی از دالان های تاریک کتابفروشی ناگهان چشمانم در میان انبوه کتاب ها به کتابی با عنوان «تالشی ها کیستند؟» اثر علی عبدلی قفل شد؛ نام کتابی که نشان از هویت گمشده ی قومم یعنی تالش بود. من در آن ثانیه های حساس، در آن دقایق، ساعت، روز و سال گمشده ی واقعی ام را یافتم. به وسیله ی عبدلی با قوم، عشیره و تاریخم آشنا گشتم و آن کتاب با زمینه ای که از استاد هادی حمیدی پیش و پس از انقلاب در ییلاقات با آواز جادویی اش داشتم، آغازی شد در راه دشوار و پر از مه گرفته ی قوم باستانی ام در پسِ تاریخِ شناخت هم زبانان و هم کیشانم. عبدلی نیز آغاز کرده بود، خشت های مستحکم بنای مهندسی تالشان را یکی پس از دیگری می گذاشت، همانگونه که فرامرزمسرور، هارون شفیقی، هادی حمیدی و عده ای دیگر نیز خشت های دیگر بنای قوم تالش را می چیدند تا نسل های پس از آن ها با اقیانوسی از فرهنگ، تمدن، آیین، ذخایر اکولوژیکی و طبیعی جادویی و تاریخِ پرافتخارِ حماسه های سرداران قوم تالش در دفاع از مرزهای پهناور ایرانِ بزرگ آشنا شوند و نیز از جایگاه حساس ژئوپولیتیکی سرزمین مادری شان، تالش در کریدور شمال ـ جنوب و حوزه ی جواهرخیز کاسپین با افتخار یاد کنند.

عطش دانستن و با هم بودنِ نسل های پس از عبدلی اورا با چالشی بزرگ روبرو ساخت، چرا که تحصیل کردگان دانشگاه ها، فعالان و حتی استادان دانشگاه نیز به تکاپو برآمدند تا دایره ی تالش شناسی را بازتر و گسترده تر سازند و سرزمین جادویی تالشان به ویژه در دو سه دهه ی اخیر نیاز اساسی به باز کردن گره ها و رمزهای باز نشده ی زیادی داشت که از پسِ سیستم های علمی، فنی، آکادمیکی و گروه های تخصصی در عرصه های گوناگون علمی بر می آمد.

باستان شناسان با استفاده از گروه های تخصصی به کاوش بخشی از تاریخ باستانی تالشان پرداختند و در اسکوپ یا چنته ای کوچک، تشت زرین تاریخ باستانی تالشان در ایران و جهان به صدا درآمد. عکاسان و فیلم سازان، NGO زیست محیطی و منابع طبیعی، داشنجویان، پژوهشگران، ورزشکاران، تئوریسین های تالشی داخل و خارج از کشور، خانه ی تالشان در تهران، تالشیارها، کادوسیان، فومنی ها، شفتی ها، هشتپری ها، اسالیمی ها، تالشدولابی ها، پره سری ها، شاندرمینی ها، ماسالی ها، مجله ها، شاعران، هنرمندان، شوراهای روستا، بخش، شهر و شهرستان ها به ویژه در دوره ی نخست، همه و همه جنبش بزرگی را در تالش شناسی آغاز کردند که در راستای قانون اساسی جمهوری اسلامی و توسعه ی منطقه ای و قومی کشور و توسعه ی سرزمین بی بهره ی تالشان از توسعه ی کشوری بود. علی عبدلی نیز با توجه به این چالش بزرگ و با روحیه ای پرانرژی و با دانش و تجربه، به درستی چالش های به وجود آمده را شناخت و در خود نیز تحولی بزرگ ایجاد کرد. علی عبدلی باید خود را از تنهایی درمی آورَد و به جنبش علمی، فرهنگی و پژوهشی که خود از بانی اش بود، بپیوندد و سازگار سازد و حتی به عنوان یکی از رهبران برجسته ی این جنبش درآید.

او این کار را کرد، پژوهش هایش و عنوان هایش را بیشتر و بیشتر نمود، در سخنرانی های علمی، ادبی، فرهنگی تالشان، گیلان و کشور از مهم ترینِ شخصیت ها بود. او دکترای افتخاری را از دانشگاه باکو در رشته ی تالش شناسی گرفت و در همان کشور«جمهوری آذربایجان» از طرف آن کشور مورد اتهامات شدیدی قرار گرفت، بالاترین مدال علمی را در تالش شناسی از دانشگاه ایروان جمهوری ارمنستان دریافت کرد، کتاب هایی چون «تاریخ تالش»، «تالشان کیستند» را با نگرشی نو، علمی تر و ... در چند ماه اخیر به چاپ رسانید، از بانیان موسسه ی فرهنگی ـ هنری تالش شناسی می باشد و در کشور و استان به عنوان پژوهشگر برجسته برگزیده شد و در دنیای اینترنت نیز سایت هایش مورد توجه هزاران بازدید کننده قرار می گیرد.

دکتر عبدلی مبحث تازه ای را در تات شناسی نیز برای نخستین بار باز کرد و پژوهش هایش را به سوی سرزمین باستانی تات ها که دارای گویش تالشی می باشند، گسترش داد.

اینجانب که دکتر عبدلی را از نزدیک می شناسم و از فشارهای مالی و اجتماعی، جفاها و ستم ها یی که بر او رفته و می رود و از توانایی ها، تلاش های خستگی ناپذیر ایشان در عرصه ی پژوهش باخبرم، نیک می دانم و می دانیم اگر ایشان امکاناتی که دیگران از آن برخوردارند را می داشت، افتخاراتی بس بیشتر در عرصه ی کشوری و بین المللی به دست می آورد.