علی عبدلی برجسته ترین تالش شناس ایران
شهرام آزموده
یکی از کارهای نیکی که چندی ست در تالش مرسوم شده و در حال تداوم است، انتشار ویژه نامه هایی به پاس زحمات تالش شناسان و شخصیت های برجسته فرهنگی و هنری و .... تالش است. نخستین نمونه چنین کاری، سال ها پیش توسط نویسنده این سطور در میان صفحات ویژه نامه ای که با نام « تالش شناسی» منتشر می شد،روانه بازار شد در آن ویژه نامه روانشاد استاد شفیقی پاس داشته شده بود. ... اما دو سه سال پیش حسین صفری سیدآبادی، کار را به بهانه پاس داشت « روانشاد استاد مسرور ماسالی » در زمان زنده بودن آن روانشاد ادامه داد که با همه ضعف هایش کاری ستودنی بود. این سنت با آماده سازی ویژه استاد هادی حمیدی (توسط مهندس مومن منفرد که امیدوارم به زودی منتشر شود) ادامه یافته است و اینک با انتشار ویژه نامه ای برای آقای عبدلی تداوم می یابد. در یک کلام باید بگویم که امیدوارم « بماند سالها این نظم و ترتیب» و به امید خدا در آینده شاهد انتشار ویژه نامه هایی برای دیگر بزرگان فرهنگی و هنری تالش پیش از بدرود گفتن با آنان باشیم. ...
شکی نیست که پاسداشت اهل فضل و تحقیق خود عاملی برای تشویق دیگران به ادامه کارهای پژوهشی خواهد شد، اما از طرفی شکی هم وجود ندارد که از دست اهل قلم جز نوشتن و انتشار آثاری چون این ویژه نامه کاری برنمی آید و این تحفه سبزی ست که این درویشان دارند، و صد البته بسیار با ارزش و گران بها می باشند. اما به نظر می رسد این وظیفه فقط بر عهده این گروه از افراد جامعه نیست. بلکه باید ادارات و مسئولین نیز در این زمینه پا پیش بگذارند و با برگزاری همایش ها و جشن ها و جشنواره های متعدد و یادگا نامه ها و یادگار نامه ها و ... از کوشندگان عرصه تالش پژوهی تجلیل کنند. و البته فقط نباید به برگزاری چنین برنامه های کوتاه مدت و گذرا قناعت کنند. بلکه باید با نامگذاری خیابان ها و کوچه ها و میادین شهرها و شهرستان های تالش نشین ایران به نام اهل قلم و هنر و فرهنگ تالش و تالش شناسان و نصب پیکره ها و سردیس ها و تندیس های این افراد در شهرها و روستاهای مختلف همچون زادگاه های شان، نه تنها به جاودانگی نام شان در اذهان جامعه کمک کنند ، بلکه باید با این کارها تلاش کنند تا این گونه افراد را به عنوان الگوهایی برای جوانان و فرزندان تالش به آنان معرفی کنند و با چنین کارهایی مشوقانی باشند برای جامعه و خانواده ها تا بتوانند بزرگان بیشتری را به جامعه معرفی نمایند. ...
علی عبدلی سال ها پیش از انتشار اولین کتاب خود در حوزه تالش شناسی با انتشار مطالب و مقالاتی در نشریاتی چون دامون و ... خود را به عنوان یک جوان اهل قلم به جامعه معرفی کرده بود. اما بعدها با کتاب هایی چون « تالشی ها کیستند » در بین اهل تحقیق گیلان و خصوصاً در بین تالشان به شهرت رسید. در زمان انتشار نخستین چاپ از کتاب « تالشی ها کیستند » با این که او هنوز در اول راه بود، اما اثری قابل اعتنا منتشر کرد. بعد ها انتشار کتاب های متعدد او نشان داد که عبدلی حرف ها برای گفتن و کارها برای انجام دادن دارد. او که محققی خود ساخته بود، خود را به جایی رساند که اینک چندین اثر منتشر شده دارد و بی شک هر محققی در حوزه تالش شناسی نیازمند مراجعه به آثار او در زمینه تالش پژوهی است. اگر چه می دانم او در این راه سختی ها و ناملایمات زیادی را متحمل شده است، ولی به نظرم همه توفیقاتش را مدیون سخت کوشی خودش است. او در کنج عزلت خود و در گوشه ای از خانه اش گذشته از این که با سختی های زیادی دست و پنجه نرم کرده ، توانسته به نوشتن و پژوهش در زمینه تالش ( و البته تات ها ) هم بپردازد و نتیجه کارهای او آن شده که امروزه باید او را « برجسته ترین تالش شناس ایران » نامید. این در حالی ست که امروزه روز با این گرفتاری های مختلف اقتصادی و... که همه مان با آن دست به گریبانیم، او یک تنه گذشته از آن که بر مشکلات شخصی خود و خانواده فائق آمده، توانسته آثار درخور توجهی را نیز از خود به یادگار بگذارد. به پاس همین تلاش های بی وقفه اوست که او را یک « الگو برای تالش شناسان » می دانم و معتقدم تالشان و تالش شناسان باید در زمینه اراده محکمی که برای کار درباره تالش بدان نیاز دارند، وی را الگوی خویش قرار دهند و به سختکوشی او برای تالش کار کنند.
آثار علی عبدلی در ژانر های مختلف قابل دسته بندی اند. او هم شاعر است و هم مردم شناس و هم مورخ و هم روزنامه نگار و هم ... از او در همه رشته های مختلف بالا که در مجموع زیر شاخه های علوم انسانی اند آثار مختلفی منتشر شده اند.دو کتاب « جنگل و جنازه » و « آفتاوَجار » او را در زمره شاعران فارسی و تالشی سرا جای می دهد. این دو اثر وی را به عنوان کسی که می تواند به دو زبان فارسی و تالشی شعر بگوید به جامعه معرفی نموده است. اگر چه او آثاری را نیز به زبان تاتی سروده و منتشر کرده است که این را نیز باید بر توانمندی هایش افزود.
آثار پژوهشی او در حوزه تاریخ قوم و منطقه تالش همچون « تاریخ تالش» و « تاریخ کادوس ها » ـ که « تاریخ کادوس ها» یش به زبان روسی نیز ترجمه و منتشر شده است ـ او را به عنوان یک پژوهشگر تاریخ و مورخ در حوزه تالش به جامعه معرفی نمود.
همچنین دو کتاب « فرهنگ تاتی و تالشی » و « فرهنگ تطبیقی تالشی ـ تاتی ـ آذری » یش ، وی را در زمره فرهنگ نویسان ، لغت و زبان شناسان تالش جای داده است که این آثار وی در نوع خود قابل ستایش اند.
چند اثر دیگر او در زمینه های مختلف فرهنگ عامه تالش همچون موسیقی ، ادبیات ، جامعه ، رسوم ، عشایر، باورداشت ها ، آشپزی و ...تات ها و تالشان نیز او را به عنوان یک مردم شناس و تالش شناس برجسته معرفی کرده است.
گذشته از آن، او با ساخت برنامه هایی با نام « سیری در تالش » برای رادیو نیز توانسته خود را به عنوان یک برنامه ساز رادیویی به جامعه معرفی کند. این برنامه که او در زمان جوانی بدان می پرداخت، خود یکی از منابع آرشیوی قابل توجه در حوزه فرهنگ عامه و موسیقی و ادبیات تالش است. از این ها هم که بگذریم او با ساختن برخی فیلم های مستند در عرصه فرهنگ تالش همچون « عید اهل سنت تالش» که به رسوم عید فطر نزد اهل سنت منطقه تالشدولاب و ییلاق برزکو می پردازد، خود را به عنوان یک مستند ساز معرفی نموده است. و البته تجربه های او در زمینه روزنامه نگاری نیز با انتشار آثاری همچون « ویژه تالش» و ... توانمندی او را در عرصه روزنامه نگاری حوزه تالش شناسی نشان داده و در این حوزه نیز وی را سرآمد ساخته است....
همه آن چه که در چند سطر بالا از آثار علی عبدلی و تلاش های او گفته شد، سبب شده اند که وی به عنوان معروف ترین و برجسته ترین تالش شناس ایران معرفی شود و از جمله برترین ها در این حوزه در سطح دنیا باشد. و البته جای خوشحالی دارد که تالشان اهل دانش آن سوی مرز، نیک بر ارزش آثارش پی بردند و با اهدای درجه دکترای افتخاری به ایشان از طرف آکادمی علوم جمهوری آذربایجان از او قدردانی نمودند. و چه خدمتی برتر از این که او تمام عمر و وقت خود را برای تالش و تالشان گذاشته است. در حالی که اگر به جای این کار به تجارت می پرداخت ، بی شک زندگی اش دیگر آنی نبود که امروز می بینیم . البته بجا خواهد بود ما تالشان ایران نیز از او به خاطر زحماتش سپاسگزار باشیم و من اینک فرصت را غنیمت شمرده و به سهم خود از زحماتشان سپاسگزاری می نمایم و دستانش را به عنوان یک تالش و به قصد تشکر و سپاس به گرمی می فشارم.
